Spiritualiteit

De betekenissen van "religie" en "spiritualiteit" liggen vaak erg dicht bij elkaar. In een strikte betekenis wordt er het bewustzijn mee aangeduid, de menselijke ziel of het menselijke innerlijk zijn, dat zijn oorsprong in een goddelijke of andere transcendentie heeft, of in relatie staat tot een hogere werkelijkheid.
De spiritualiteit is een bijzondere, maar niet noodzakelijk confessioneel begrepen religieuze levenshouding van een mens, die zich op het transcendente of immanente goddelijke Zijn concentreert, respectievelijk op het principe van de transcendente waarheid of hoogste werkelijkheid.

Het Achtvoudige Pad

Boeddha beschreef het Achtvoudig Pad voor als volgt: Dit, monniken, is de Edele Waarheid van het Pad dat leidt naar de Opheffing van Lijden: Het is eenvoudigweg het Edele Achtvoudige Pad, namelijk:

1. juiste begrip / juiste inzicht (pali: samma ditthi):


1. Begrijpen wat lijden is (dukkhe ñana).
2. De oorzaak van lijden begrijpen (dukkhasamudaye ñana).
3. De opheffing van lijden begrijpen (dukkhanirodhe ñana).
4. Het pad begrijpen dat leidt naar de opheffing van lijden (dukkhanirodhagamini patipadaya ñana).


2. juiste gedachten / juiste intenties / juiste bedoelingen (pali: samma sankappa):


1. Gedachten van het verzaken van zelfzucht (nekkhamma sankappa).
2. Gedachten van welwillendheid, liefdevolle vriendelijkheid (avyapada sankappa).
3. Gedachten van geweldloosheid, harmonie of mededogen (avihimsa sankappa).

(Deze eerste twee waarheden vormen samen de groep van wijsheid Pali: paññakkhandha).


3. juist spreken (pali: samma vaca):


1. Onthouding van het vertellen van leugens (musavada veramani).
2. Onthouding van het spreken van lasterende taal (pisunaya vacaya veramani).
3. Onthouding van het spreken van harde woorden (pharusaya vacaya veramani).
4. Onthouding van onzinnig gepraat (samphappalapa veramani).


4. juist handelen (pali: samma kammanta):


1. Onthouding van doden (panatipata veramani).
2. Onthouding van nemen wat niet gegeven is (adinnadana veramani).
3. Onthouding van seksueel wangedrag (kamesu micchacara veramani).


5. juiste wijze van levensonderhoud (pali: samma ajiva):


1. Geen handel in wapens.
2. Geen handel in slaven en prostitutie.
3. Geen handel in levende wezens voor vleesproductie en slachterij of iedere andere handel in wezens.
4. Geen handel in vergif.
5. Geen handel in bedwelmende middelen.

(De waarheden drie, vier en vijf vormen samen de groep van moraliteit Pali: Silakkhandha).


6. juiste inspanning (pali: samma vayama):


1. Slechte gedachten en heilloze (akusala) zaken die nog niet opgekomen zijn vermijden (samvara padhana).
2. Het overwinnen van slechte gedachten en heilloze zaken die reeds opgekomen zijn (pahana padhana).
3. Het opwekken en ontwikkelen van heilzame (kusala) zaken en goede gedachten die nog niet opgekomen zijn (bhavana padhana).
4. Het tot groei brengen van heilzame zaken en goede gedachten die reeds opgekomen zijn (anurakkana padhana).


7. juiste indachtigheid / juiste meditatie / juiste mindfulness (aandacht, bewustzijn, concentratie, pali: samma sati):


1. Bewustzijn van het lichaam in en van zichzelf (kaya nupassana).
2. Bewustzijn van gevoelens in en van zichzelf (vedana nupassana).
3. Bewustzijn van de geest in en van zichzelf (citta nupassana).
4. Bewustzijn van mentale objecten in en van zichzelf (dhamma nupassana) namelijk:


• De vijf hindernissen (pañca nivarana).
  (zinnelijk verlangen, kwade wil, luiheid of traagheid, rusteloosheid of bezorgdheid, sceptische twijfel)
• De vijf aggregaten van hechten (pañca upadana kkhandha).
  (materie, gewaarwording, perceptie, intenties, bewustzijn of aandacht).
• De zes innerlijke en zes uiterlijke zintuigsferen (salayatana).
  (oog, oor, neus, tong, lichaam, geest en vorm, geluid, reuk, smaak, het tastbare, mentale objecten).
• De zeven factoren van verlichting (bojjhanga).
  (indachtigheid, onderzoek naar waarheid, energie, vreugde, kalmte, concentratie, gelijkmoedigheid).
  
• De vier edele waarheden (cattari ariya sacca):


1. De eerste waarheid: Er is lijden.
2. De tweede waarheid: Het lijden heeft een oorzaak.
3. De derde waarheid: De oorzaak van het lijden kan opgeheven worden.
4. De vierde waarheid: Door het achtvoudige pad te volgen wordt het lijden beëindigd.


8. juiste concentratie (pali: samma samadhi):


1. Suta mayã pañña, ontvangen wijsheid, 1e transformatie.
2. Cintã-mayã pañña, wijsheid vanuit ervaren, 2e transformatie.
3. Bhãvanã-mayã pañña, wijsheid vanuit zelfinzicht, 3e transformatie.

(De waarheden zes, zeven en acht vormen samen de groep van concentratie. Pali: Samadhikkhandha).

Opmerkingen bij het achtvoudige pad:

Tien onderdelen
In de Mahacattarisaka Soetra, Majhima Nikaya 117, worden nog een negende en een tiende element genoemd:
"In iemand met juiste concentratie ontstaat juiste kennis. In iemand met juiste kennis ontstaat juiste bevrijding". Aldus bestaat de praktijk van een leerling uit acht elementen, en is de Arahant voorzien van tien elementen. Het opnemen van juiste kennis en juiste bevrijding kan een latere toevoeging zijn, onder invloed van de Abhidhamma:
"[...] dit kan een latere invloed zijn van de Abhidhamma op de Pali suttas, indien men [...] kennis interpreteert als de kennis dat bevrijding plaatsgevonden heeft[...]":
'juiste kennis is de terugblikkende kennis dat juiste bevrijding bereikt is door het bereiken van vrijheid van begeerte, haat en waanideeën'.
"[...] Merk op dat de (ultieme) kennis van de Vier Edele Waarheden volgens vele suttas gewoon een onderdeel is van juiste visie".

Samenhang van de acht onderdelen:

De acht stappen van het pad worden niet in volgorde genomen. Ontwikkeling vindt plaats op het pad als geheel. Verschillende onderdelen kunnen tijdelijk een voorname plaats hebben in iemands doen en laten, maar belangrijkste is het Pad als geheel, niet de onderdelen van het pad.
De acht stappen van het pad versterken en ondersteunen elkaar. Moreel gedrag leidt tot wijsheid en concentratie, wijsheid leidt tot concentratie en moreel gedrag, en concentratie leidt tot moreel gedrag en wijsheid. Wanneer het pad als geheel zeer sterk ontwikkeld is, is het mogelijk verlichting te bereiken.

Vertaling van Sammã - juist
Het pali-woord sammã (sanskriet: 'Samyag') wordt in de westerse literatuur vaak vertaald als 'juist'. De Duitse boeddhistische geleerde lama Anagarika Govinda (1898-1985) gebruikte de term 'volkomen' om aan de oorspronkelijke betekenis van het woord in de zin van een heelheid of volledigheid recht te doen. Noch het sanskriet- noch de pali term verwijst naar de tegenstelling juist-onjuist en wordt ook nooit als zodanig vertaald. In de Zen wordt samyag doorgaans vertaald als 'zuiver'.

Indeling in drieën:

De acht onderdelen van het pad kunnen gegroepeerd worden in de drie aspecten. Sila, samadhi, prajna

Als het boeddhistische pad begint bij inzicht in de Vier Edele Waarheden is de volgorde Pañña (wijsheid), Sila (moreel gedrag) en Samadhi (concentratie).

Trini siksani - drie trainingen
In latere tradities spreekt men niet van 'juist' maar van 'zuiver'. Tevens verandert de volgorde van de drie groepen, en wordt het achtvoudige pad wel een opeenvolging van stappen die gezet worden. Eerst moet de juiste houding, Sillã, worden ontwikkeld, voordat men aan meditatie kan beginnen, waaruit wijsheid of inzicht voortvloeit:

HEBREEëN 4-12 BB Want het woord van God is vol leven en kracht. En het is scherper dan het scherpste zwaard. Het dringt zo diep in ons door, dat het ziel en geest van elkaar kan scheiden. Het laat ons zien wat er in ons is, al zit het nog zo diep verborgen. Het brengt onze diepst verborgen gedachten en plannen aan het licht.